Soru: (n−m)a+⋯+(n−1)a+na=(n+1)a+⋯+(n+m)a denkleminin a=3,4 için hiçbir n ve m pozitif tam sayılarıyla sağlanmadığını ispatlayınız.
a=3 için söz konusu denklem aşağıdaki gibi yeniden düzenlenebilir. n3=m∑k=1(n+k)3−(n−k)3=m∑k=1((n+k)−(n−k))((n+k)2+(n+k)(n−k)+(n−k)2)=m∑k=12k(3n2+k2)=6n2m∑k=1k+2m∑k=1k3=3m(m+1)n2+m2(m+1)22 Burada cebirde çok iyi bilinen iki küp farkını a3−b3=(a−b)(a2+ab+b2) ve ∑mk=1k=m(m+1)/2 ile ∑mk=1k3=m2(m+1)2/4 özdeşliklerini kullandık. Özellikle son iki özdeşliğin ispatını bilmiyorsanız mutlaka ispatlamaya çalışmalısınız. Bu ifadeyi yeniden düzenlediğimizde n için üçüncü m için dördüncü dereceden bir Diaphantos denklemi elde ediyoruz. n3−3m(m+1)n2−m2(m+1)22=0 Bu denklemin hiç negatif kökü olmadığını n→−n koyarak kolayca görebilirsiniz. Descartes'in işaret kuralı uyarınca sadece bir tane pozitif kök olduğu da aşikardır. Dolayısıyla verilen bir m tam değerine tekabül eden n tam sayısı (eğer varsa) biriciktir.
n tam sayısı (eğer varsa) çift olmalıdır. Zira ardışık iki sayıdan bir tanesinin kesinlikle çift olması sebebiyle, m(m+1)=:2X yazabiliriz. O zaman m2(m+1)22=2X2 olur. Dolayısıyla çalıştığımız denklem n3−6Xn2−2X2=0 formunda da ifade edilebilir. Bu ifadede ikinci ve üçüncü terimler çift olduklarından, ilk terim de çift olur.
Genelliği kaybetmeden n=:2N ve daha önce olduğu üzere m(m+1)=2X yazalım. Böylesi bir dönüşümle çalıştığımız denklem X2+12N2X−4N3=0 halini alır. X bilinmeyen olarak addedildiğinde ikinci dereceden cebirsel denklemler için geçerli çözüm aşağıdaki gibi olur. X=2N√9N2+N−6N2 X herşeyden önce bir tam sayı olduğu için diskriminanttan gelen köklü ifadenin de bir tam sayı olması gerekir. Ama bunun için gerekli ve yeterli şart 9N2+N=:M2 bir tam karenin varlığıdır. Şimdi bu denklemi yeniden düzenlediğimizde N=(M−3N)(M+3N) olduğunu görüyoruz. Demek ki M+3N, N sayısının bir çarpanıymış. Ama M+3N>N olduğundan böylesi bir durum absurddür. O zaman hiçbir N değeri için X ya da m(m+1) ya da m tam sayı değeri alamazlar. Bu da a=3 için ispatı tamamlar.
Ödev
a=4 için de ispatı yukarıdaki basamakları taklit ederek kendiniz yapınız.
Sorunun hikayesi
Sosyal medyada sağdan soldan bulduğu şeyleri yeniden paylaşan popüler bir hesapta şöyle fiyakalı bir denklem gördüm: 362+372+382+392+402=412+422+432+442. Maksat fiyaka yapmak olduğundan denklemin altında yatan formül verilmemişti. Kendim daha sonra aynı denklemin meşhur 32+42=52 Pisagor üçlüsünün bir genelleştirilmesi olduğunu fark ettim ve başka eşitliklere de uzandım: 102+112+122=132+142 ve 212+222+232+242=252+262+272 gibi. Ardından bu formülün kübik ve kuartik versiyonlarını da aramaya başlayınca bu posta hasıl oldu.
Ödev
Yukarıdaki soruda a=2 durumunda çözümün n=2m(m+1) ile her zaman mümkün olduğunu gösteriniz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder