Çekilişlerde zugzwang yok

Satrançta hamle kimdeyse avantaj da ondadır. Büyük ustaların oyunlarında kimi zaman bir hamle kaybedenlerin oyundan çekildiği dahi görülür. Öte yandan, nadiren de olsa, hamle sırası kimdeyse o oyuncunun kesinlikle partiyi kaybettiği bazı oyun sonu durumları da vardır. Bunlara literatürde zugzwang denir. Bugünkü postada basit bir çekiliş probleminde hiç zugzwang olmadığını göstereceğiz. Çalışacağımız çekiliş problemi aşağıda.

Soru: Alp ve Burcu içinde $n$ adet kırmızı ve $m$ adet siyah top bulunan bir torbadan sırayla top çekiyorlar. Kırmızı topu ilk çeken oyunu kazanıyor ve eğer siyah top çekilmişse o zaman top tekrar torbaya konuyor. Oyuna Alp başladığına göre Alp'in çekilişi kazanma ihtimali nedir?

Kurguya göre $k \in \mathbb{Z}^{+}$ olmak üzere Alp birinci, üçüncü, beşinci ve genel olarak $(2k-1).$ çekilişleri yaparken Burcu da ikinci, dördüncü, altıncı ve genel olarak $2k.$ çekilişleri yapmaktadır. $A_{2k+1}$ ilk $2k$ çekilişte peşpeşe siyah top çekilirken $(2k+1).$ çekilişte kırmızı top çekildiği durumları temsil etsin. Bu durumlarda Alp çekilişi kazanmaktadır. $P(A_{1})=\frac{n}{n+m}$, $P(A_{3}) = \left(\frac{m}{n+m}\right)^{2} \frac{n}{n+m}$ ve genel olarak $P(A_{2k+1}) = \left(\frac{m}{n+m}\right)^{2k} \frac{n}{n+m}$ olur. Bütün bu ihtimalleri topladığımızda Alp'in çekilişi kazanma ihtimalini de hesaplamış oluruz.

\begin{eqnarray}\nonumber P(\text{Alp}) &:=& \sum_{k=0}^{\infty} P(A_{2k+1}) \\ \nonumber &=& \frac{n}{n+m} \sum_{k=0}^{\infty} \left(\frac{m}{n+m}\right)^{2k} = \frac{n}{n+m} \sum_{k=0}^{\infty} \left(\frac{m^{2}}{(n+m)^{2}}\right)^{k} \\ \nonumber &=& \frac{n}{n+m} \frac{1}{1 - \frac{m^{2}}{(n+m)^{2}}} \\ \nonumber &=& \frac{n+m}{n+2m} \end{eqnarray}

Alp'in kazanma ihtimali için \begin{equation*} P(\text{Alp}) = \frac{n+m}{n+2m} \gt \frac{\frac{n}{2}+m}{n+2m} = \frac{1}{2} \end{equation*} eşitsizliği her zaman geçerli olduğundan, çekilişe başlayan daha şanslıdır.

İşaret: Çekilişin anlamlı olabilmesi için $n \ll m$ olmalıdır. Bu asimptotikte $P(\text{Alp}) \sim 1/2$ olduğundan çekiliş nisbeten daha adil olmaktadır.

Ödev: $n=3$, $m=7$ olsun ama çekilen top torbaya konulmasın. Bu durumda Alp'in kazanma ihtimalini hesaplayınız.